TRAVELWALA CHORA

रहाळकर श्रीराम मंदिर सदाशिव पेठ, पुणे नागनाथपारावरून शनिपाराकडे जाताना डाव्या हाताला श्रीरामतीर्थ या इमारतीमध्ये एक श्रीराम मंदिर आहे. तेच रहाळकर यांचे पट्टाभिषिक्त श्रीराम मंदिर. या मंदिराच्या नावाची पाटी वेलींनी झाकली गेल्यामुळे हे मंदिर लवकर लक्षात येत नाही. हे मंदिर सुमारे १८३ वर्ष जुने आहे. या मंदिरात श्रीरामाची सिंहासनाधिष्टीत पंचायतन मूर्ती बघावयास मिळते. श्रीराम कार्याचा व स्थळांचा ऐतिहासिक अभ्यास केलेले कै. श्री अमरेंद्र गाडगीळ यांनी ही मूर्ती संपूर्ण महाराष्ट्रात एकमेव असल्याचे सांगितले. प्राचीन ग्रंथांमध्ये रामरायाच्या अभिषेकाचे जे वर्णन आहे तशी हि मूर्ती आहे, म्हणून त्याला पट्टाभिषिक्त श्रीरामपंचायतन म्हटले जाते. सिंहासनावर बसलेले श्रीराम-सीता डावीकडे शत्रुघ्न व उजवीकडे लक्ष्मण व भरत आहेत. तसेच भालदार- चोपदार, नल-नील, जाम्बूवान, सुग्रीवादी आहेत. एकाच संगमरवरी दगडात हे सर्व कोरुन शिल्पकाराने ही किमया केली आहे. या मंदिरातील रामपंचायतन मूर्ती काही कारणामुळे काकिर्डे सराफांकडे गहाण म्हणून ठेवली होती. ती विकण्याचा मानस त्यांनी प्रकट करताच, श्री गणेशराम बाबा रहाळकर रा...

श्री भाजीराम मंदिर नारायण पेठ - पुणे केळकर रोडवर असलेल्या केसरी वाड्यावरून अलका चौकाकडे जाताना नारायण पेठ पोलीस चौकीच्या समोर एक १००/१५० वर्षापूर्वीचे राम मंदिर लागते. श्री भाजीराम मंदिर या नावाने ते प्रसिद्ध आहे. हे पेशवेकालीन मंदिर अंदाजे इ.स. १७६१ / ६२ च्या दरम्यान बांधले गेले आहे. हे मंदिर तुळशीबाग राम मंदिराच्या समकालीन आहे. पूर्वी या ठिकाणी भाजी विकायला विक्रेते बसत असत, म्हणून त्या ठिकाणी असलेल्या मंदिराला भाजीराम मंदिर असे नाव पडले. पेशवेकालीन दफ्तरात या मंदिराचा उल्लेख आहे. हे मंदिर पूर्वाभिमुख असून, पूर्वी या मंदिराचा गाभारा दगडी होता. सध्या बांधलेलं मंदिर हे नवीन आहे. मंदिरामध्ये लाकडी नक्षीदार देव्हाऱ्यामध्ये राम, लक्ष्मण आणि सीता यांच्या संगमरवरी मूर्ती दगडी चौथऱ्यावर उभ्या आहेत. मूर्तीच्या मागे छोटी नक्षीदार प्रभावळ आहे. श्री रामाच्या मूर्तीवर छोटेसे छत्र लटकवलेले आहे. त्या मूर्ती अंदाजे दोन ते अडीच फुटांच्या आहेत. मूर्तीच्या एका बाजूला शेंदुरचर्चीत गणपतीची लहान मूर्ती तर दुसऱ्या बाजूला संगमरवरी हनुमानाची छोटी मूर्ती आणि काळ्या पाषाणातली महादेवाची पिंड आणि नंद...

श्री भेकराई माता मंदिर भेकराईनगर, हडपसर - पुणे येडाई, गांजाई, मळाई, फिरंगाई अशी देवीची नावे आपण सतत ऐकत असतो. पण ही नावे अशी का पडली किवा का प्रचलित झाली हे आपल्याला माहित नसते. अशाच प्रकारचे अजून एक नाव म्हणजे भेकराई. वाघजाई ह्या नावामध्ये "वाघ" शब्द येतो; म्हणून पडल्याचे आपण ऐकतो; तसेच भेकराई हे भेकर म्हणजे हरिण यावरून पडले असावे काय? भेकर हे सारंग कुळातील हरिण होय. हडपसरकडून सासवडकडे जाताना उजव्या बाजूस आधी तुकाई मातेचे मंदिर लागते. तेथून सासवडकडे जाऊ लागले, की बस डेपोच्या जवळच भेकराई देवीचे मंदिर आहे. हा परिसर भेकराईनगर म्हणूनच ओळखला जातो. ज्या टेकडीवर तुकाइचे मंदिर आहे, त्याच टेकडीवर भेकराईचेही मंदिर आहे. तुकाईच्या मंदिरात जाण्यासाठी पायऱ्या चढाव्या लागतात, तर भेकराईचे मंदिर तेवढ्या उंचीवर नसल्याने मंदिरापर्यंत थेट गाडीने जातात येते. हे मंदिर प्रशस्त आहे. येथे देवीची दोन हातांची दोन ते अडीच फूट उंच मूर्ती आहे. देवी उभी असून, उजव्या हाताखाली मानवाकृती आहे; परंतु मूर्तीचे स्वरूप व ती मानवाकृती कोणाची हे स्पष्ट होत नाही. देवीची मूर्ती शेंदूरलिप्त आहे. देवीच्या ड...

जुना बाजार, पुणे " पुण्याच्या जुन्या बाजाराला पेशवाईपासूनचा, म्हणजेच साधारण दोनशे वीस वर्षांचा इतिहास आहे. मंगळवार पेठेत दर बुधवारी आणि रविवारी भरणाऱ्या या जुन्या बाजाराने अनेक दुर्मिळ वस्तूंची भेट दिली आहे. " प्रत्येक शहरात एक जुना बाजार असतो. जो त्या शहराची ओळख, अविभाज्य घटक असतो. तसा पुण्याचाही आहे. मंगळवार पेठेत शिवाजी पुलाचा (नवा पूल) शनिवारवाड्याच्या बाजूला जिथे शेवट होतो, तिथून जवळच हा बाजार भरतो. काकासाहेब गाडगीळांच्या पुतळ्यापासून आपण रेल्वे स्टेशनकडे जाताना कुंभारवाड्याच्या समोर स्त्याच्या बाजूला दर रविवारी आणि बुधवारी हा बाजार न चुकता भरतो. त्यापूर्वी जुन्या बाजाराच्या जागा दोन-तीन वेळा बदलल्या. इथल्या लोकांच्या म्हणण्यानुसार आणि डॉ. अनिल अवचट यांच्या ‘पुण्याची अपूर्वाई’ या पुस्तकातील नोंदींनुसार पेशवाईनंतर हा बाजार शनिवारवाड्यासमोरच्या पटांगणात भरू लागला. नंतर नव्या पुलाखाली, आता महानगरपालिका आहे तिथे गेला. पूर्वी गुरांचा बाजारही तिथेच होता. जो नंतर गुलटेकडीला हलवला, मग हा बाजार शिवाजी आखाड्याच्या जागी गावठाणात हलला. शेवटी मंगळवार पेठेत आताच्या जागी स्थिरावला. पेश...

पुण्याला लाभले - एक थोर मूर्तीकार !! कै. श्री. नागेश शिल्पी (१९३५-२०१०) तसे पहायला गेलं तर खूप मूर्तीकार आहेत, पण त्यातील एक म्हणजे जगप्रसिद्ध मूर्तिकार कैलासवासी श्री. नागलिंग शंकराप्पा आचार्य शिल्पी पंडित उर्फ कैलासवासी श्री. नागेश शिल्पी (१९३५-२०१०) . पुण्यातील गणपती आणि मूर्तीकार कैलासवासी श्री.नागेश शिल्पी यांचे एक नाते आहे. त्याचे कारण म्हणजे त्यांनी घडवलेल्या पैकी ८ मूर्त्या या पुण्यात विराजमान आहेत. यांनी साकारलेली सर्वांगसुंदर अद्वितीय गणेश मंडळांच्या मूर्ती मध्ये श्रीमंत दगडूशेठ हलवाई गणपती (तिसरी मूर्ती) , जिलब्या मारुती गणपती,  निंबाळकर तालीम मंडळ, गजानन मंडळ,  गरुड गणपती मंडळ,  माती गणपती, जगोबादादा तालीम  मंडळ, मार्केटयार्ड शारदा गणेश मंडळाची. ह्या ८ मूर्त्या पुण्यात विविध ठिकाणी विराजीत आहेत. तसेच त्वस्टा कासार समाज पुणे, श्री गणेश तरुण मंडळ गणपती चौक तळेगाव दाभाडे, अमर मित्र मंडळ सासवड, जय गणेश मंडळ कराड, गजानन मित्र मंडळ महाड, अशा मिळून पुण्यात  १३ गणपतीच्या मुर्त्या कै.श्री.नागेश शिल्पी यांनी घडवल्या. त्या स...

Prati Temples In Pune 1. Prati Tirupati Balaji Temple, Narayanpur - Pune 2. Prati Chintamani Ganpati Temple, Pirangut ( Mulshi ) - Pune •3. Prati Vaishno Devi Temple, Pimpri - Pune 4. Prati Saibaba Shirdi Temple, Shirgaon - Pune 4. Prati Krishna Temple, Nigdi - Pune 6. Prati Swaminarayan Temple, Ambegaon - Pune 7. Prati Pandharpur Vitthal Temple, Dudhiware Khind, Apati - Pune Instagram - @TRAVELWALA.CHORA

सहस्त्रबुद्धे दत्त मंदिर, सदाशिव पेठ - पुणे श्री उपाशी विठोबा मंदिरावरून चिमण्या गणपती चौकाकडे जाताना गोडबोले हॉस्पिटलसमोर उजव्या हाताला एक सुंदर लाकडी प्रवेशद्वार दिसते. ते म्हणजे सहस्त्रबुद्धे यांच्या वाड्याचा प्रवेशद्वार. कै. डॉ. स. शि. सहस्त्रबुद्धे यांनी इ. स. १८९७ मध्ये या वाड्यात एक दत्तमंदिर बांधले. वाड्यातून आत गेल्यावर दगडी चबुतऱ्यावरील दोन लाकडी खांबांमधून श्री दत्ताची मूर्ती अंगणातून दिसते. या मंदिरातला देव्हारा हा पितळ्याचा आहे. दत्त मूर्तीच्या उजव्या हातात डोक्याच्यावर जाणार त्रिशूल आहे. सोबत, बाकीच्या हातात वेद, शंख आणि कमंडल आहे. या मूर्तीचे वेगळेपण म्हणजे या दत्त मूर्तीला मिशा, दाढ़ी आणि पगडी आहेत. देवळापुढे अंगणात एक छोटासा हौद आहे. लहान मुलांनी पडू नये म्हणून त्यावर लोखंडी जाळी लावलेली आहे. हौद जवळ ( खालच्या बाजूला ) एक दगडी कासव सुद्धा आहे. सहस्त्रबुद्धे यांचे वंशज या मंदिराची व्यवस्था पाहतात. मंदिराचा परिसर भर वस्तीत असून सुद्धा शांत आणि रमणीय आहे. हे मंदिर खाजगी आहे. सन्दर्भ: १. पुणे शहरातील मंदिरे ( डॉ. शां. ग. महाजन ) २. असं ह...

Shree Ram Mandirs ( Temples ) In Pune 1. Uttarbhimukj Shree Ram Mandir, Gopal High School, Sadashiv Peth 2. Paranjape's Shree Ram Mandir, Near Akra Maruti Chowk, Shukrawar Peth 3. Joshi's Shree Ram Mandir, Kasba Peth 4. Tulshibaug Shree Ram Mandir, Budhwar Peth 5. Dhanurdhari Shree Ram Mandir, PVG, Sadashiv Peth 6. Bhajiram Shree Ram Mandir, Narayan Peth 7. Rahalkar's Shree Ram Mandir, Gaai Aali, Sadashiv Peth 8. Raste's Shree Ram Mandir, Raste Wada, Rasta Peth 9. Raste Taai Shree Ram Mandir, Kumthekar Road, Sadashiv Peth 10. Sadavarte's Shree Ram Mandir, Sadashiv Peth 11. Vaidya's Shree Ram Mandir, Near Pasolya Vithoba, Budhwar Peth 12. Pandit's Shree Ram Mandir, Shree Bhau Maharaj Niketan, Sadashiv Peth 13. Shree Kala Ram Mandir, Nageshwar Mandir Road, Somwar Peth 14. Likte Shree Ram Mandir, Lakshmi Road 15. Shree Ramdara Mandir, Loni Kalbhor Instagram: @TRAVELWALA.CHORA

Lord Shiva Temples In Pune 1. Shree Baneshwar Mandir, Talegaon Dabhade 2. Shree Ghoradeshwar Mandir, Talegaon Dabhade 3. Shree Baaneshwar Mandir, Baner 4. Shree Sangameshwar Mandir, Pashan 5. Shree Mrutyunjayeshwar Mandir, Kothrud 6. Shree Rameshwar Mandir, Mahatma Phule Mandai - Shukrawar Peth 7. Shree Amruteshwar Mandir, Erandwane 8. Shree Panchaleshwar Mandir, Erandwane 9. Shree Pataleshwar Mandir, Shivajinagar 10. Shree Narmadeshwar Mandir, J. M. Road 11. Shree Punyeshwar Mandir, Kumbhar Wada 12. Shree Kedareshwar Mandir, Kasba Peth 13. Shree Omakareshwar Mandir, Shanivar Peth 14. Shree Nageshwar Mandir, Somwar Peth 15. Shree Amruteshwar & Siddheshwar Mandir Group, Shaniwar Peth 16. Shree Baaneshwar Mandir, Lele Wada - Shaniwar Peth 17. Shree Kameshwar Mandir, Lele Wada - Shaniwar Peth 18. Shree Harihareshwar Mandir, Shaniwar Peth 19. Shree Harihareshwar Mandir, Sadashiv Peth 20. Shree Siddheshwar Mandir, Budhwar Peth 21. Shree Vrudheshwar Mandir, Shaniwar Peth 22. ...

राष्ट्रीय युद्ध स्मारक, घोरपडी - पुणे नॅशनल वॉर मेमोरियल सदर्न कमांड म्हणजेच राष्ट्रीय युद्ध स्मारक, हे पुणे शहरातील घोरपडी येथील एक युद्ध स्मारक आहे, जे स्वातंत्र्योत्तर युद्धातील शहीदांना समर्पित आहे. हे दक्षिण आशियातील एकमेव युद्ध स्मारक आहे जे नागरिकांच्या योगदानातून उभारले गेले आहे. १५ ऑगस्ट १९९८ रोजी स्मारकाचे अनावरण करण्यात आले आणि राष्ट्राला ते समर्पित करण्यात आले. भारतीय सैन्याच्या अनेक कामगिरी जाणून घेण्यास इच्छुक असलेल्या सर्वांसाठी हे खुले संग्रहालय आहे. स्मारकात मुख्य स्मृतिस्थळ; तसेच १९७१ च्या युद्धात पाकिस्तानचे जप्त केलेले रणगाडे प्रदर्शनात ठेवण्यात आले आहेत. कालांतराने या ठिकाणी महाराष्ट्राच्या इतिहासाची साक्ष देणारे चित्रप्रदर्शनही नागरिकांसाठी तयार करण्यात आले. तसेच भारत-पाक युद्ध, गोवा मुक्ती संग्राम, भारत-चीन युद्ध, ऑपरेशन पवन; तसेच कारगिल युद्धात दक्षिण मुख्यालयाने राबवलेल्या मोहिमांची माहिती देण्यात आली आहे. परमवीर चक्र विजेत्या २१ वीरांचे अर्धपुतळे बसविण्यात आले असून, त्यांच्या शौर्याची माहिती देणारे शिलालेख लावण्यात आले आहे. ज्या शूरवीरांनी युद्धाच्...

" पुणे " या विषयवार आधारित काही मराठी पुस्तकांची यादी : १ . असे होते पुणे ( म. श्री.दीक्षित ) २ . मुठे काठचे पुणे ( प्र. के. घाणेकर ) ३ . पुणे शहरातील मंदिरे ( डॉ. शां. ग. महाजन ) ४ . सहली एक दिवसाच्या, परिसरात पुण्याचा ( प्र. के. घाणेकर ) ५ . सफर ऐतिहासिक पुण्याची ( संभाजी भोसले ) ६ . हरवलेले पुणे ( डॉ. अविनाश सोवनी ) ७ . पुण्यनगरीतील वाडे व वास्तु ( डॉ. एच. वाय. कुलकर्णी ) ८ . पेशव्यांचे अधिकृत निवासस्थान शनिवारवाडा ( प्र. के. घाणेकर) ९ . पुण्याची पर्वती ( प्र. के. घाणेकर ) १० . नावामागे दडलय काय ( सुप्रसाद पुराणिक ) ११ . पेशवेकालीन पुणे ( रा. ब. दत्तात्रय बळवंत पारसनीस ) १२ . पुणे एकेकाळी ( मंदार लावटे ) १३ . पुणं एक साठवण ( प्रा. श्याम भुर्के ) १४ . पुणे वर्णन ( ना. वि. जोशी ) १५ . हरवलेले पुणे ( ग. वा. बेहरे ) १६ . बदलते पुणे ( डॉ. मा. प. मंगुडकर  ) १७ . आठवणीतले  पुणे ( डॉ   एच. वाय. कुलकर्णी ) १८ . पुणेरी ( श्री. ज. जोशी ) १९ . झुंजार पुणे ( डॉ. के. के. चौधरी ) २० . पेशवेकालीन पुणे शहरातील कोतवाली ( प्रा. डॉ. पुष्कर रमेश शास्त्री...

बुधवार पेठेचा इतिहास , पुणे सन १७०३ मध्ये औरंगजेबाने ही पेठ वसवली. औरंगजेब जेव्हा महाराष्ट्राच्या स्वारीवर होता त्यावेळेस त्याच्या सैन्याचा मुक्काम येथे होता. मुही उत मिलत नावाचा औरंगजेबाचा एक नातू पुण्यात मेला होता त्याच्या स्मरणार्थ म्हणून या पेठेचे नाव औरंगजेबाने मुहीयाबाद असे ठेवले होते. पुण्याचे नाव सुद्धा याच काळात बदलून मुहीयाबाद ठेवण्यात आले. पुढे माधवराव पेशव्यांच्या काळात साधारण सन १७६१ च्या दरम्यान गोविंद श्रीराम खासगीवाले यांच्याकडे या पेठेचे शेटेपण आले आणि त्यांनी या पेठेची पुनर्रचना केली. रस्त्यांचे रुंदीकरण आणि व्यापारी वर्गाला प्रोत्साहन देणे ही कामे खासगीवाले यांनी केली त्यामुळे अल्पावधीतच पुण्यातील एक महत्वाचे व्यापारी केंद्र म्हणून ही पेठ उदयाला आली.  पुढे दुसऱ्या बाजीरावाच्या काळात बुधवार वाडा या पेठेत बांधण्यात आला. नाना फडणीस यांनी बेलबागेत विष्णू मंदिर बांधले. मंदिरांचा मोठा समूह असणारी तुळशीबाग, कोतवाल चावडी आणि तांबडी जोगेश्वरी मंदिर अशी अनेक बांधकामे येथे झाली.  सन १७९५ मध्ये प्रसिद्ध तुळशीबाग मंदिराचे बांधकाम पूर्ण झाले. जवळ ज...